Ο κ. Δημ. Νεραντζής, άρχων Διδάσκαλος του Αποστόλου, έλεγε: "Για να μάθει κανείς να ψάλλει, πρέπει να μάθει να αναπνέει" και αυτό είναι πολύ μεγάλη υπόθεση. Κάποιοι του κλασικού τραγουδιού λένε τη φράση: "Τραγουδάει απ' το στομάχι" και παρεξηγείται, διότι θεωρούμε ότι οι νότες προέρχονται από κει, κάτι φύσει αδύνατον. Οι νότες διαμορφώνονται στις φωνητικές χορδές και πουθενά αλλού (αυτή είναι και η χρήση τους εξάλλου), αυτό όμως που εννοούν οι της όπερας, αφορά την αναπνοή. Οι χορδές είναι σε θέση να παράγουν σωστά τις νότες, αλλά με την ανάλογη υποστήριξη αέρα. Ένα πρόβλημα λοιπόν είναι, πως θα έχουμε αρκετό αέρα;
Οι ασχολούμενοι με την όπερα (δυστυχώς ή ευτυχώς πρέπει να ανατρέχουμε σε αυτούς, διότι είναι οι μόνοι που έχουν ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα εν αντιθέσει με εμάς και άλλους μουσικούς κόσμους) λένε ότι πρέπει να πέρνουμε αέρα από το στομάχι. Αυτό όπως ακούγεται, είναι αδύνατον. Απλά χρησιμοποιήται αυτή η αδόκιμη φράση στους μαθητές για να εξηγήσουν το παρακάτω. Αναπνέοντας, ο μόνος τόπος που αποθηκεύεται προσωρινά ο αέρας, δεν μπορεί να είναι άλλος από τους πνεύμονες. Παίρνοντας λοιπόν μία βαθιά αναπνοή, όπως όλοι γνωρίζουμε (δηλαδή την αναπνοή που έχει ως αποτέλεσμα την πρόταση του στήθους προς τα έξω) είτε το προσέχουμε είτε όχι, μόνο κάποιες ψηλά και μπροστά τοποθετημένες φολίδες των πνευμόνων γεμίζουν από αέρα, συνολικά γύρω στο 50 - 60% μόνο της συνολικής χωρητικότητάς των
. Αυτή η ποσότητα αέρα, είναι αρκετή για τον σχηματισμό μίας φράσης ή πρότασης στην ομιλία, αλλά όχι και για το τραγούδι μίας μουσικής φράσης. Όταν λοιπόν αναπνέοντας δεν "στείλουμε τον αέρα ψηλά στους πνεύμονες, αλλά χαμηλότερα, ο αέρας που αποθηκεύουμε είναι κατά πολύ περισσότερος. Για να γίνει αυτό, το αποτέλεσμα της εισπνοής μας δεν θα πρέπει να είναι η πρόταση του στήθους, αλλά του στομαχιού μας (εξ ου και η "από στομάχου αναπνοή" που αναφέρεται παραπάνω). Ταυτόχρονα, θα νιώσουμε ότι εισπνέοντας με αυτό τον τρόπο, ο αέρας διαχέεται όχι μόνο στο μπρόσθιο μέρος των πνευμόνων, αλλά και προς τα πίσω (αυτό γίνεται κυρίως αντιληπτό στα τελευταία κάτω πλευρά τα οποία φαίνονται να γεμίζουν με αέρα και προς την πλάτη). Τότε ο αέρας που έχουμε στην διάθεσή μας, είναι κατά πολύ περισσότερος από πριν, όμως δεν τελιώνουν όλα εδώ. Τώρα που έχουμε τον αέρα, πως τον χειριζόμαστε, ώστε η μουσική μας φράση να είναι άρτια από τον πρώτο, έως τον τελευταία της φθόγγο και να μην φτάνουμε στο τέλος της αποκαμωμένοιμη έχοντας αλλά αποθέματα αέρα;Εδώ μπαίνει το θέμα του διαφράγματος, ενός αδένα χωρίς νεύρα, που βρίσκεται ανάμεσα στο στομάχι και στους πνεύμονες, εξ ου και δεν αισθανόμαστε εάν πονάει ή όχι, ή ακόμη κι αν αυτός είναι τρύπιος (ναι, συμβαίνει και αυτό). Έχοντας πλέον αρκετό αέρα μέσα μας, αυτός πρέπει κατά την έξοδό του να ελέγχεται, διότι το πιθανότερο είναι να μην φτάσει για την μουσική μας φράση. Στον έλεγχο αυτό, βοηθούν οι κοιλιακοί μύες, οι οποίοι σπρώχνουν το διάφραγμα προς τα πάνω, το οποίο με τη σειρά του πιέζει τους πνεύμονες και αυτοί ωθούν τον αέρα να βγαίνει όχι χαλαρά και ανεξέλεγχτα, αλλά με την απαιτούμενη πίεση ώστε οι φωνητικές χορδές να έχουν τα απαραίτητα αφόδια για την διαμόρφωση καθαρού μουσικού φθόγγου χαμηλού ή ψηλού, , χωρίς να σφίγγονται. Τα προβλήματα της φωνής, κυρίως σε αυτό το σφίξιμο των χορδών εντοπίζονται. Ο λαιμός πρέπει κατά την δημιουργία του φθόγγου να είναι ανοικτός και χαλαρός και όχι σφιγμένος (σε αυτό βοηθάει και η τοποθέτηση του φθόγγου ψηλά στη στοματική κοιλότητα, όπως πολύ ορθά ανέφερε ο κ. Δαρλάσης). Όλα αυτά βοηθούν στην άνετη και αβίαστη ψαλμωδία, διότι η πίεση ασκείται εκεί που πρέπει. Απλά ας φανταστούμε το σύστημα της Ασκομαντούρας (για εμάς του Κρήτες) ή της Γκάϊντας για τους φίλους μας τους Βρετανούς. Από αλλού διαμορφώνονται οι φθόγγοι και από αλλού ασκήται η πίεση για την τροφοδοσία του αέρα.
Εννοείται, ότι αυτά μετά από πολύ εξάσκηση γίνονται κτήμα και τρόπος ζωής του ψάλτη και δεν χρειάζεται πλέον να το σκέφτεται και να πιέζεται για να κάνει όλη αυτή την διαδικασία. Νομίζω τρανταχτό παράδειγμα αυτής της τεχνικής είναι ο αείμνηστος Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος που θεωρώ ότι το αποτέλεσμα που ακούμε, είναι ανθρωπίνως αδύνατον να επιτεφχθεί χωρίς την απαιτούμενη τεχνική εξάσκηση. Εάν το ακούσουμε, θα δούμε με τι άνεση βγαίνουν από μέσα του οι μουσικοί φθόγγοι.
Αυτά τα ολίγον κουραστικώς αναλυτικά...
