Λογος Βαγ. Λιναρδακη στις 30-6-1991
Δημοσιεύτηκε: 22 Φεβ 2008, 23:18
Αγαπητοι Φιλοι
Παραθετω τον λογο που εξεφωνησα στις 30-6-1991 στον Ιερο Ναο Κοιμησεως Της Θεοτοκου Μασταμπα Ηρακλειου κατά την πανηγυρικη Θεια Λειτουργια προς τιμην του προστατη αγιου του σωματειου μας ΑΝΔΡΕΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΗΣ , παρουσια του τοτε Αρχιεπισκοπου Κρητης
Μακαριστου πλεον κυρου Τιμοθεου και των Μητροπολιτων Γορτυνης και
Αρκαδιας μακαριστου πλεον κυρου Κυριλλου και Πετρας και Χερονησσου
Σεβασμιωτατου κ. Νεκταριου , καθως και αλλων κληρικων και λαϊκων .
Τα χρονια εκεινα με αποφαση του Δ.Σ (του οποιου ειχα την τιμη να προεδρευω) του Σωματειου μας , η κατ’ετος πανηγυρης του προστατη του σωματειου μας ΑΝΔΡΕΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΗΣ , ετελειτο περιοδικα σε διαφορους ναους , την προ ή μετα Κυριακη (για να υπαρχει κοσμος)της κανονικης εορτης του αγιου (4 Ιουλιου) .
Ο λογος αυτος ηταν στην ουσια συραφη (με καποιες προσθαφαιρεσεις) δυο πρωθειστερων λογων μου (στους οποιους βεβαια χρησιμοποιησα διαφορες πηγες) και αποφασισα να το καμω ετσι , λογω της παρουσιας τριων ιεραρχων της εκκλησιας της Κρητης , οι οποιο και ηθελα να ακουσουν καποια πραγματα .
Θα χαρω να εχω τα οποια σχολεια σας .
====================================================================================================
30-6-1991 Ιερος Ναος Κοιμησεως Της Θεοτοκου Μασταμπα Ηρακλειου Κρητης .
Σεβασμιωτατε Αρχιεπισκοπε Κρητης
>> Μητροπολιτη Γορτυνης και Αρκαδιας
>> >> Πετρας
Πανοσιολογιωτατε Αγιε Πρωτοσυγκελε της Ι.Α.Κ
Τιμιο ιερατειο , ευλαβες εκκλησιασμα , αγαπητοι συναδελφοι .
Το Σωματειο Ιεροψαλτων Νομου Ηρακλειου ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΚΡΗΤΗΣ ,
Εορταζει και εφετος συν Θεω την μνημη του προστατη Αγιου του ,
Αγιου Ανδρεου του Κρητης . Ενός Αγιου που εζησε κατά το πρωτο μισο
Του 8ου μ.Χ. αιωνα και που ως επισκοπος διεκριθηκε για τις πολλες ανακαινησεις και εγκαινιασεις Ιερων Ναων και για την μεγαλη του φιλανθρωπια . Εκει όμως που ο Αγιος Ανδρεας διακριθηκε ιδιαιτερα είναι η ποιηση εκκλησιαστικων υμνων . Και είναι τοσοι πολοι και τσο ωραιοι οι υμνοι αυτοι , ώστε ο Αγιος Ανδρεας να συγκαταλεγεται μεταξυ των κορυφαιων υμνογραφων της ορθοδοξης εκκλησιας μας .
Χαρακτηριστικο παραδειγμα το ποιημα του Μεγαλου Κανωνα , που ψαλλεται την
Τεταρη το βραδι μετα την Δη Κυριακη των νηστειων .
Ένα υπεροχο πνευματικο μεσο και βοηθημα , το οποιο εχουμε εμεις οι ορθοδοξοι χριστιανοι , για την καλιτερη αναταση και κατανυξη στην θεια λατρεια , είναι η ιερα
υμνωδια , την οποια εκτελουν μεσα στην εκκλησια οι ψαλτες , μεσω της ορθοδοξης
εκκλησιαστικης μουσικης , της βυζαντινης μουσικης όπως επεκρατησε να λεγεται ,
όπως αυτή εκπορευθηκε από το κεντρο της ορθοδοξιας , το Φαναρι της Κων-λης .
Την ιερα υμνωδια , το ψαλσιμο δηλαδη , χρησιμοποιησαν στις ακολουθιες της εκκλησιας και την θεια λατρεια , οι πρωτοι χριστιανοι , οι εξ εβραιων προερχομενοι ,
Που απετελεσαν και την πρωτη χριστιανικη εκκλησια κατά την ημερα της Πεντηκοστης , τοτε που ‘’φως εκ φωτος ελαμψε τω κοσμω Χριστος ο Θεος ημων ..’’ .
(Και οι εβραιοι χρησιμοποιουσαν την ιερα υμνωδια ψαλλοντας ωδες από τους ψαλμους του Δαυιδ και από αλλα τροπαρια της Παλαιας Διαθηκης , στον ναο του Σολομωντα και τις συναγωγες .) .
Και αρχισαν την πορεια και το Θεοπνευστο εργο τους οι Αποστολοι , το οποιο σαν
φαρος τηλαυγης κατηυγασε και οδηγησε πολλα εκατομυρια ανθρωπων από το
σκοταδι στο φως , από την δουλεια στην ελευθερια ,από το ψεμα στην αληθεια , από
την κακια στην αρετη , από το μισος στην αγαπη , από την βαρβαροτητα στον πολιτισμο , από την πλανη και την αμαρτια στην μετανοια .
Κατά τους πρωτους αποστολικους χρονους , τους ιερους υμνους εψαλλε μονοφωνικα
ολοκληρο το εκκλησιασμα , μεσα σε μικρους προχειρους ναους . Το εκκλησιαστικο ασμα ηταν απλο , περιπου όπως ψαλμοδουνται σημερα οι ευχες και τα ανγνωσματα και εμοιαζε περισσοτερο με απαγγελια παρα με ασμα . Μεταξυ του εκκλησιασματος υπηρχαν και οι λεγομενοι ‘’χαρισματουχοι’’ μεταξυ των οποιων και ο ‘’Αναγνωστης’’ , ο οποιος
Όπως αναφερει και ο Αποστολος Παυλος στην Αη προς Τιμοθεον επιστολη του ,
‘’προσεχε τη αναγνωσει , τη παρακλησει , τη διδασκαλια ‘’ .
Αλλα όπως οι μαρτυρες της χριστιανικης πιστεως πληθαιναν , ετσι πληθαιναν και
οι πιστοι και πολαπλασιαζονταν οι κατηχουμενοι . Οι υμνογραφοι και οι μελωδοι
εμπνεονται από τα εργα των αγωνιστων της πιστεως και τους εγκωμιαζουν με ψαλμους και υμνους εντεχνους και δυσκολους στην εκτελεση . Μιμουνται το εργο των ραψωδων
και τραγουδιστων της εποχης του Ομηρου , του Δημοδοκου , του Φημιου . ‘’Εργο
ανδρων τε Θεων τε τα τε κλειουσι αοιδοι .Εργα μεγαλα τα και θαυμαστα κλεα ανδρων’’. (Ως εισηγητης του εντεχνου εκκλησιαστικου ασματος αναφερεται κυριως ο Εφραιμ ο Συρος . Το 381 μΧ. Η συνοδος στην Λαοδικεια εταξε με τον ΙΕ’ κανωνα της :
‘’ Μη δειν πλεον των κανονικων ψαλτων των επι τον αμβωνα αναβαινοντων και από
διφθερας ψαλλοντων ετερους τινας ψαλλειν εν τη εκκλησια ‘’) .
Τοτε αρχιζει να παρουσιαζεται επιτακτικη η αναγκη , να υπαρχει καποιος που να αποδιδει (ψαλλει) εντεχνα τους ιερους υμνους . Τοτε και ετσι δημιουργειτε ο ΨΑΛΤΗΣ .
Αρχιζει να υπαρχει και να αποκτα ‘’ιδιαν προσωπικοτητα’’ και απαραιτητα πια συμμετεχει και συμβαλλει σε ΟΛΕΣ τις τελουμενες τελετουργιες της θειας λατρειας .
Εκπροσωπει το εκκλησιασμα και με την καλιφωνια του ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ το μελος ,
που και εδώ όπως και στην αρχαια Ελλαδα , είναι όπως λεει και ο Πλατων , ‘’λογος ,
αρμονια , ρυθμος’’ . Αυτος (ο ψαλτης) πια ψαλλει ΕΝΤΕΧΝΑ τους ιερους υμνους
και ο λαος ψαλλει μονο τις ακροτελευτειες μουσικες φρασεις σαν απαντηση στον ψαλμωδο . Αυτή είναι η ψαλμωδια ‘’ΚΑΘ’ ΥΠΑΚΟΗΝ’’ .
Με την καθιερωσει όμως του Χριστιανισμου ως επισημης θρησκειας , υπαρχει μεγαλη ανθηση της λατρευτικης υμνογραφιας και μουσικης , με κεντρα την Κων-λη , την Αλεξανδρεια , την Αντιοχεια , τα Ιεροσολυμα . Επειδη δε αυτή η μουσικη αναπτυχθηκε ,
καλλιεργηθηκε και ηκμασε στο Βυζαντιο φερει την ονομασια βυζαντινη μουσικη .
Δημιουργειτε το αντιφωνο μελος , η αντιφωνια . Ετσι αυτος που ψαλλει τους υμνους ,
δηλαδη ο ΨΑΛΤΗΣ , καθιερωνεται και αποτελει πια βασικο παραγοντα στην τελεση της θειας λατρειας , μαζι με τους ιερεις . Όπως γραφει ο Κωνσταντινος ο Πορφυρογεννητος
‘’ο ψαλτης τιμαται ιδιαιτερως και μετα την θεια λειτουργια παρακαθεται σε ειδικη συνεστιαση μαζι με τους ανωτατους εκκλησιαστικους και κρατικους λειτουργους’’ .
Στην Κων-λη στηνΑγια Σοφια , ψαλλει ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΟΣ από 120 ψαλτες και βοηθους
και όπως λεει και το τραγουδι : ‘’Απ την πολύ την ψαλμουδια εσειωτανε οι κολωνες’’.
Δημιουργειτε λοιπον ο ψαλτης . Σπουδαζει , μελετα , ξοδευει χρηματα και χρονο ,
υποβαλλεται σε κοπο και μοχθο . Η ψαλμωδια είναι επιστημη και τεχνη , προσευχη
και καλιτεχνια , νουθεσια και εμελες κηρυγμα και εκτελειτε πια από τον ψαλτη και
ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ . Με βοηθο το ΗΘΟΣ της Βυζαντινης μελωδιας
αποκαλυπτει και υπογραμμιζει μεγαλα νοηματα : ‘’Και νυν βασιλεις συνετε ,
παιδευθητε παντες οι κρινοντες την γην’’ . Υψωνει ικεσια : ‘’Δεξαι μου τας πηγας των δακρυων’’ ή ‘’Μη με την σην δουλην παριδης’’ . Εξωτερικευει τους σπαραγμους και τους
στεναγμους της καρδιας : ‘’Υιε μου υιε μου , που το καλλος εδυ της μορφης σου’’ ή
Πως σε κηδευσω Υιε μου’’. Προτρεπει πανηγυρικα :’’Αναστασεως ημερα και λαμπρυνθωμεν τη πανηγυρει ‘’.
Δημιουργειτε ετσι μια μυστικοπαθη ατμοσφαιρα , οπου γινεται αναπλαση της ανθρωπινης ψυχης , της βεβαρυμενης από τον ρυπον της αμαρτιας , του ανθρωπου που
αποζητα την μετανοια , την λυτρωση , την ψυχικη καθαρση και οδηγειται προς
μετανοια , θεια εξομολογηση και κοινωνια (‘’καθαρισον Κυριε τον ρυπον της ψυχης μου και σωσον με ως φιλανθρωπος’’ , ‘’Δεξαι με μετανοουντα Κυριε και σωσον με ‘’) .
Ο ψαλτης από μικρο παιδι , σπουδαζει και μελετα τα ατελειωτα βιβλια της εκκλησιαστικης μας μουσικης , προσπαθωντας να μυηθει στα μυστικα της ψαλτικης τεχνης . Ο ψαλτης είναι ο πιο πολυτιμος και ο πιο απαραιτητως συνεργατης του λειτουργου ιερεα .
Φερει στους ωμους του τα ¾ χρονικα της ακολουθιας του εσπερινου , του ορθρου και
της θειας λειτουργιας , όπως και τοσων αλλων ιερων ακολουθιων , με αποκορυφωμα
τις ακολουθιες της Μεγαλης Εβδομαδος . Χρησιμοποποιει το θειο δωρο του φωνητικου του ταλαντου και αντιπροσωπευοντας το εκκλησιασμα , ‘’ομιλει’’ με τον Θεο και ‘’ τω
αναπεμπει φωναις αισιαις’’ , τους υμνους , τις ευχαριστιες , τις δοξολογιες , την προσκυνηση και ζητα από αυτόν ‘’παν δωρημα τελειον ανωθεν εστιν καταβαινων’’ .
Όπως ειπα και πιο πριν , ο ψαλτης σπουδαζει την Β.Μ. και δαπανα χρονο και χρηματα
και καταβαλλει κοπο και μοχθο . Και μονο αυτά ; Κατεχεται από διαρκη αγωνια γιατι
πρεπει να είναι παντα καλα φωνητικα . Αν κατι παθει η φωνη του , τον πετουν σαν
στιμενη λεμονοπουπα . Υποβαλλεται σε πολλους περιορισμους και φροντιδες , ώστε σε κάθε ακολουθια να αποδιδει οσο πιο τελεια γινεται . Και αυτά σε βαρος της ξεκουρασης του , σε βαρος της ψυχαγωγιας και του ιδιου και της οικογενειας του . Ο τροπος ζωης του
είναι κουραστικος και για αυτόν αλλα και για την οικογενεια του . Όταν οι αλλοι
διασκεδαζουν , αυτος πρεπει να αναπαυεται προσπαθωντας να προφυλαξει τις φωνητικες του χορδες , αυτό το τοσο λεπτο και ευαισθητο οργανο . Ξυπναει ‘’Ορθρου
βαθεως’’ για να παει εγκαιρα εκει που τον καλει το καθηκον , στο στασιδι του . Και
όταν τελειωσει φευγει συνηθως κατακοπος και χλωμος και κυριως χωρις να ακουσει
συνηθως ένα μπραβο , ένα καλο λογο .
Ο ψαλτης εκτος από του να εκφραζει τους λογισμους και τα αισθηματα του λαου ,
εχει και μια άλλη αποστολη εξ’ισου σημαντικη . Είναι ο ζωντανος συνεχιστης της
μουσικης μας παραδοσης και κληρονομιας , αφου η εκκλησιαστικη μας μουσικη
καταγεται και προερχεται από την αρχαια ελληνικη μουσικης και είναι συνεχεια
αυτης .
Όμως παρα την σπουδαιοτητα των δυο αυτων αποστολων του ψαλτη , παρα την
ανυπολογιστη αξια του εργου του και τις προσφορας του , τοσο σε εκκλησιαστικο
οσο και σε εθνικο επιπεδο , ο ψαλτης είναι ΠΑΡΑΜΕΛΗΜΕΝΟΣ και από την
εκκλησια και την πολιτεια . Οι παρουσιες του σε ΠΛΗΡΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ,
υπολογιζονται σε πανω από 1000 !!! ωρες τον χρονο , μαλλον περισσοτερες από
πολλες άλλες κατηγοριες εργαζομενων . Και όμως οι ψαλτες είναι η ΜΟΝΗ ταξη
εργαζομενων πουν ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΜΙΑ ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ , ουτε μισθολογιο ,
ουτε κατωτατα ορια αμοιβης , ουτε ΑΣΦΑΛΙΣΗ , όπως εχουν ΟΛΟΙ οι αλλοι
εργαζομενοι . Αυτος είναι και ο λογος που οι νεοι δεν θελουν να ασχοληθουν με την Β.Μ. και να γινουν ψαλτες . Τεραστια προσφορα , πολλες υποχρεωσεις , ελαχιστες απολαβες . Ηδη στις περισσοτερες πολεις της Ελλαδος υπαρχει μεγαλη ελλειψη ψαλτων .
Στα δε χωρια η κατασταση είναι τραγικη . Αν υπαρχει ψαλτης είναι ηλικιωμενος και δεν υπαρχει διαδοχη κατασταση . Οι εξαιρεσεις ελαχιστωτατες .
Ζητουμε από την πολιτεια αλλα και από την εκκλησια – ‘’ο εν τω ναω εργαζομενος εν τω ναω εσθιετω’’ – δικαιη ανταμοιβη του δυσκολουυ και πολυπλευρου και τελειως εξειδικευμενου εργου που προσφερουμε και νομικη ρυθμιση της επαγγελματικης μας καταστασης . Αν δεν γινουν αυτά φοβουμαστε ότι σε μερικα χρονια , αυτή η ιερα και εθνικη μας παρακαταθηκη που λεγεται εκκλησιαστικη μουσικη ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ , γιατι
ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΨΑΛΤΕΣ για την διαφυλαξουν , να την διατηρησουν , να την
συνεχισουν .
Και από τον ελληνικο λαο ζηταμε να μας συμπαρασταθει σε ότι αγωνες χρειασθει να κανουμε για να πετυχουμε τα ΔΙΚΑΙΑ αιτηματα μας .
Η επιβλητικη παρουσια του ψαλτη μεσα στην εκκλησια , πανω στο ιερο αναλογιο ,
συγκινησε βαθια τον μεγαλο μας ποιητη Κωστη Παλαμα , που σε ένα αποσπασμα
που σε ένα αποσπασμα από τον πρωτο λογο των ‘’παραδεισων’’ , ειδε τον ψαλτη ως
εξης : ‘’Οχι τραγουδι , τροπαρι θα ψαλλω μ’εσε και για σενα , μεγαλυναρι του Ορθρου
από ψαλτη που μολις το στομα του τ’αργοκινα στο στασιδι του ασαλευτος μεσα , τα
χερια σταυροδετά στη μαυραδα του ρασσου του απανω . Ένα τροπαρι . Και εγω θα το ψελνω , κι’εσυ στο πλευρο μου κανοναρχόντας παιδι του χορου , θα κρατας μου το ισο κι’η λυγερη σου φωνη θ’ανεβαινει , γιομιζοντας τα’αδεια , όλα αρμονιζωντας , δεηση μαζι κι’
αποκαλυψη και υμνος’’ .
Ας θυμηθουμε λοιπον ολοι τον ποιητη κι’ας αγαπησουμε τον ΨΑΛΤΗ , τον ιερο
υμνωδο , που με την γλυκεια φωνη του φερει ‘’τας υψωσεις του Θεου εν τω
λαρυγγι αυτου ‘’ .
ΣΗΜΕΙΩΣΗ :Το τελος της ομιλιας κλεινουν διαφορες ευχαριστιες προς διαφορους ,
Που τις παραλειπω ως ανευ σημασιας .
Με χαρα θα περιμενω τα οποια σχολια σας .
Παραθετω τον λογο που εξεφωνησα στις 30-6-1991 στον Ιερο Ναο Κοιμησεως Της Θεοτοκου Μασταμπα Ηρακλειου κατά την πανηγυρικη Θεια Λειτουργια προς τιμην του προστατη αγιου του σωματειου μας ΑΝΔΡΕΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΗΣ , παρουσια του τοτε Αρχιεπισκοπου Κρητης
Μακαριστου πλεον κυρου Τιμοθεου και των Μητροπολιτων Γορτυνης και
Αρκαδιας μακαριστου πλεον κυρου Κυριλλου και Πετρας και Χερονησσου
Σεβασμιωτατου κ. Νεκταριου , καθως και αλλων κληρικων και λαϊκων .
Τα χρονια εκεινα με αποφαση του Δ.Σ (του οποιου ειχα την τιμη να προεδρευω) του Σωματειου μας , η κατ’ετος πανηγυρης του προστατη του σωματειου μας ΑΝΔΡΕΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΗΣ , ετελειτο περιοδικα σε διαφορους ναους , την προ ή μετα Κυριακη (για να υπαρχει κοσμος)της κανονικης εορτης του αγιου (4 Ιουλιου) .
Ο λογος αυτος ηταν στην ουσια συραφη (με καποιες προσθαφαιρεσεις) δυο πρωθειστερων λογων μου (στους οποιους βεβαια χρησιμοποιησα διαφορες πηγες) και αποφασισα να το καμω ετσι , λογω της παρουσιας τριων ιεραρχων της εκκλησιας της Κρητης , οι οποιο και ηθελα να ακουσουν καποια πραγματα .
Θα χαρω να εχω τα οποια σχολεια σας .
====================================================================================================
30-6-1991 Ιερος Ναος Κοιμησεως Της Θεοτοκου Μασταμπα Ηρακλειου Κρητης .
Σεβασμιωτατε Αρχιεπισκοπε Κρητης
>> Μητροπολιτη Γορτυνης και Αρκαδιας
>> >> Πετρας
Πανοσιολογιωτατε Αγιε Πρωτοσυγκελε της Ι.Α.Κ
Τιμιο ιερατειο , ευλαβες εκκλησιασμα , αγαπητοι συναδελφοι .
Το Σωματειο Ιεροψαλτων Νομου Ηρακλειου ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΚΡΗΤΗΣ ,
Εορταζει και εφετος συν Θεω την μνημη του προστατη Αγιου του ,
Αγιου Ανδρεου του Κρητης . Ενός Αγιου που εζησε κατά το πρωτο μισο
Του 8ου μ.Χ. αιωνα και που ως επισκοπος διεκριθηκε για τις πολλες ανακαινησεις και εγκαινιασεις Ιερων Ναων και για την μεγαλη του φιλανθρωπια . Εκει όμως που ο Αγιος Ανδρεας διακριθηκε ιδιαιτερα είναι η ποιηση εκκλησιαστικων υμνων . Και είναι τοσοι πολοι και τσο ωραιοι οι υμνοι αυτοι , ώστε ο Αγιος Ανδρεας να συγκαταλεγεται μεταξυ των κορυφαιων υμνογραφων της ορθοδοξης εκκλησιας μας .
Χαρακτηριστικο παραδειγμα το ποιημα του Μεγαλου Κανωνα , που ψαλλεται την
Τεταρη το βραδι μετα την Δη Κυριακη των νηστειων .
Ένα υπεροχο πνευματικο μεσο και βοηθημα , το οποιο εχουμε εμεις οι ορθοδοξοι χριστιανοι , για την καλιτερη αναταση και κατανυξη στην θεια λατρεια , είναι η ιερα
υμνωδια , την οποια εκτελουν μεσα στην εκκλησια οι ψαλτες , μεσω της ορθοδοξης
εκκλησιαστικης μουσικης , της βυζαντινης μουσικης όπως επεκρατησε να λεγεται ,
όπως αυτή εκπορευθηκε από το κεντρο της ορθοδοξιας , το Φαναρι της Κων-λης .
Την ιερα υμνωδια , το ψαλσιμο δηλαδη , χρησιμοποιησαν στις ακολουθιες της εκκλησιας και την θεια λατρεια , οι πρωτοι χριστιανοι , οι εξ εβραιων προερχομενοι ,
Που απετελεσαν και την πρωτη χριστιανικη εκκλησια κατά την ημερα της Πεντηκοστης , τοτε που ‘’φως εκ φωτος ελαμψε τω κοσμω Χριστος ο Θεος ημων ..’’ .
(Και οι εβραιοι χρησιμοποιουσαν την ιερα υμνωδια ψαλλοντας ωδες από τους ψαλμους του Δαυιδ και από αλλα τροπαρια της Παλαιας Διαθηκης , στον ναο του Σολομωντα και τις συναγωγες .) .
Και αρχισαν την πορεια και το Θεοπνευστο εργο τους οι Αποστολοι , το οποιο σαν
φαρος τηλαυγης κατηυγασε και οδηγησε πολλα εκατομυρια ανθρωπων από το
σκοταδι στο φως , από την δουλεια στην ελευθερια ,από το ψεμα στην αληθεια , από
την κακια στην αρετη , από το μισος στην αγαπη , από την βαρβαροτητα στον πολιτισμο , από την πλανη και την αμαρτια στην μετανοια .
Κατά τους πρωτους αποστολικους χρονους , τους ιερους υμνους εψαλλε μονοφωνικα
ολοκληρο το εκκλησιασμα , μεσα σε μικρους προχειρους ναους . Το εκκλησιαστικο ασμα ηταν απλο , περιπου όπως ψαλμοδουνται σημερα οι ευχες και τα ανγνωσματα και εμοιαζε περισσοτερο με απαγγελια παρα με ασμα . Μεταξυ του εκκλησιασματος υπηρχαν και οι λεγομενοι ‘’χαρισματουχοι’’ μεταξυ των οποιων και ο ‘’Αναγνωστης’’ , ο οποιος
Όπως αναφερει και ο Αποστολος Παυλος στην Αη προς Τιμοθεον επιστολη του ,
‘’προσεχε τη αναγνωσει , τη παρακλησει , τη διδασκαλια ‘’ .
Αλλα όπως οι μαρτυρες της χριστιανικης πιστεως πληθαιναν , ετσι πληθαιναν και
οι πιστοι και πολαπλασιαζονταν οι κατηχουμενοι . Οι υμνογραφοι και οι μελωδοι
εμπνεονται από τα εργα των αγωνιστων της πιστεως και τους εγκωμιαζουν με ψαλμους και υμνους εντεχνους και δυσκολους στην εκτελεση . Μιμουνται το εργο των ραψωδων
και τραγουδιστων της εποχης του Ομηρου , του Δημοδοκου , του Φημιου . ‘’Εργο
ανδρων τε Θεων τε τα τε κλειουσι αοιδοι .Εργα μεγαλα τα και θαυμαστα κλεα ανδρων’’. (Ως εισηγητης του εντεχνου εκκλησιαστικου ασματος αναφερεται κυριως ο Εφραιμ ο Συρος . Το 381 μΧ. Η συνοδος στην Λαοδικεια εταξε με τον ΙΕ’ κανωνα της :
‘’ Μη δειν πλεον των κανονικων ψαλτων των επι τον αμβωνα αναβαινοντων και από
διφθερας ψαλλοντων ετερους τινας ψαλλειν εν τη εκκλησια ‘’) .
Τοτε αρχιζει να παρουσιαζεται επιτακτικη η αναγκη , να υπαρχει καποιος που να αποδιδει (ψαλλει) εντεχνα τους ιερους υμνους . Τοτε και ετσι δημιουργειτε ο ΨΑΛΤΗΣ .
Αρχιζει να υπαρχει και να αποκτα ‘’ιδιαν προσωπικοτητα’’ και απαραιτητα πια συμμετεχει και συμβαλλει σε ΟΛΕΣ τις τελουμενες τελετουργιες της θειας λατρειας .
Εκπροσωπει το εκκλησιασμα και με την καλιφωνια του ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ το μελος ,
που και εδώ όπως και στην αρχαια Ελλαδα , είναι όπως λεει και ο Πλατων , ‘’λογος ,
αρμονια , ρυθμος’’ . Αυτος (ο ψαλτης) πια ψαλλει ΕΝΤΕΧΝΑ τους ιερους υμνους
και ο λαος ψαλλει μονο τις ακροτελευτειες μουσικες φρασεις σαν απαντηση στον ψαλμωδο . Αυτή είναι η ψαλμωδια ‘’ΚΑΘ’ ΥΠΑΚΟΗΝ’’ .
Με την καθιερωσει όμως του Χριστιανισμου ως επισημης θρησκειας , υπαρχει μεγαλη ανθηση της λατρευτικης υμνογραφιας και μουσικης , με κεντρα την Κων-λη , την Αλεξανδρεια , την Αντιοχεια , τα Ιεροσολυμα . Επειδη δε αυτή η μουσικη αναπτυχθηκε ,
καλλιεργηθηκε και ηκμασε στο Βυζαντιο φερει την ονομασια βυζαντινη μουσικη .
Δημιουργειτε το αντιφωνο μελος , η αντιφωνια . Ετσι αυτος που ψαλλει τους υμνους ,
δηλαδη ο ΨΑΛΤΗΣ , καθιερωνεται και αποτελει πια βασικο παραγοντα στην τελεση της θειας λατρειας , μαζι με τους ιερεις . Όπως γραφει ο Κωνσταντινος ο Πορφυρογεννητος
‘’ο ψαλτης τιμαται ιδιαιτερως και μετα την θεια λειτουργια παρακαθεται σε ειδικη συνεστιαση μαζι με τους ανωτατους εκκλησιαστικους και κρατικους λειτουργους’’ .
Στην Κων-λη στηνΑγια Σοφια , ψαλλει ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΟΣ από 120 ψαλτες και βοηθους
και όπως λεει και το τραγουδι : ‘’Απ την πολύ την ψαλμουδια εσειωτανε οι κολωνες’’.
Δημιουργειτε λοιπον ο ψαλτης . Σπουδαζει , μελετα , ξοδευει χρηματα και χρονο ,
υποβαλλεται σε κοπο και μοχθο . Η ψαλμωδια είναι επιστημη και τεχνη , προσευχη
και καλιτεχνια , νουθεσια και εμελες κηρυγμα και εκτελειτε πια από τον ψαλτη και
ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ . Με βοηθο το ΗΘΟΣ της Βυζαντινης μελωδιας
αποκαλυπτει και υπογραμμιζει μεγαλα νοηματα : ‘’Και νυν βασιλεις συνετε ,
παιδευθητε παντες οι κρινοντες την γην’’ . Υψωνει ικεσια : ‘’Δεξαι μου τας πηγας των δακρυων’’ ή ‘’Μη με την σην δουλην παριδης’’ . Εξωτερικευει τους σπαραγμους και τους
στεναγμους της καρδιας : ‘’Υιε μου υιε μου , που το καλλος εδυ της μορφης σου’’ ή
Πως σε κηδευσω Υιε μου’’. Προτρεπει πανηγυρικα :’’Αναστασεως ημερα και λαμπρυνθωμεν τη πανηγυρει ‘’.
Δημιουργειτε ετσι μια μυστικοπαθη ατμοσφαιρα , οπου γινεται αναπλαση της ανθρωπινης ψυχης , της βεβαρυμενης από τον ρυπον της αμαρτιας , του ανθρωπου που
αποζητα την μετανοια , την λυτρωση , την ψυχικη καθαρση και οδηγειται προς
μετανοια , θεια εξομολογηση και κοινωνια (‘’καθαρισον Κυριε τον ρυπον της ψυχης μου και σωσον με ως φιλανθρωπος’’ , ‘’Δεξαι με μετανοουντα Κυριε και σωσον με ‘’) .
Ο ψαλτης από μικρο παιδι , σπουδαζει και μελετα τα ατελειωτα βιβλια της εκκλησιαστικης μας μουσικης , προσπαθωντας να μυηθει στα μυστικα της ψαλτικης τεχνης . Ο ψαλτης είναι ο πιο πολυτιμος και ο πιο απαραιτητως συνεργατης του λειτουργου ιερεα .
Φερει στους ωμους του τα ¾ χρονικα της ακολουθιας του εσπερινου , του ορθρου και
της θειας λειτουργιας , όπως και τοσων αλλων ιερων ακολουθιων , με αποκορυφωμα
τις ακολουθιες της Μεγαλης Εβδομαδος . Χρησιμοποποιει το θειο δωρο του φωνητικου του ταλαντου και αντιπροσωπευοντας το εκκλησιασμα , ‘’ομιλει’’ με τον Θεο και ‘’ τω
αναπεμπει φωναις αισιαις’’ , τους υμνους , τις ευχαριστιες , τις δοξολογιες , την προσκυνηση και ζητα από αυτόν ‘’παν δωρημα τελειον ανωθεν εστιν καταβαινων’’ .
Όπως ειπα και πιο πριν , ο ψαλτης σπουδαζει την Β.Μ. και δαπανα χρονο και χρηματα
και καταβαλλει κοπο και μοχθο . Και μονο αυτά ; Κατεχεται από διαρκη αγωνια γιατι
πρεπει να είναι παντα καλα φωνητικα . Αν κατι παθει η φωνη του , τον πετουν σαν
στιμενη λεμονοπουπα . Υποβαλλεται σε πολλους περιορισμους και φροντιδες , ώστε σε κάθε ακολουθια να αποδιδει οσο πιο τελεια γινεται . Και αυτά σε βαρος της ξεκουρασης του , σε βαρος της ψυχαγωγιας και του ιδιου και της οικογενειας του . Ο τροπος ζωης του
είναι κουραστικος και για αυτόν αλλα και για την οικογενεια του . Όταν οι αλλοι
διασκεδαζουν , αυτος πρεπει να αναπαυεται προσπαθωντας να προφυλαξει τις φωνητικες του χορδες , αυτό το τοσο λεπτο και ευαισθητο οργανο . Ξυπναει ‘’Ορθρου
βαθεως’’ για να παει εγκαιρα εκει που τον καλει το καθηκον , στο στασιδι του . Και
όταν τελειωσει φευγει συνηθως κατακοπος και χλωμος και κυριως χωρις να ακουσει
συνηθως ένα μπραβο , ένα καλο λογο .
Ο ψαλτης εκτος από του να εκφραζει τους λογισμους και τα αισθηματα του λαου ,
εχει και μια άλλη αποστολη εξ’ισου σημαντικη . Είναι ο ζωντανος συνεχιστης της
μουσικης μας παραδοσης και κληρονομιας , αφου η εκκλησιαστικη μας μουσικη
καταγεται και προερχεται από την αρχαια ελληνικη μουσικης και είναι συνεχεια
αυτης .
Όμως παρα την σπουδαιοτητα των δυο αυτων αποστολων του ψαλτη , παρα την
ανυπολογιστη αξια του εργου του και τις προσφορας του , τοσο σε εκκλησιαστικο
οσο και σε εθνικο επιπεδο , ο ψαλτης είναι ΠΑΡΑΜΕΛΗΜΕΝΟΣ και από την
εκκλησια και την πολιτεια . Οι παρουσιες του σε ΠΛΗΡΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ,
υπολογιζονται σε πανω από 1000 !!! ωρες τον χρονο , μαλλον περισσοτερες από
πολλες άλλες κατηγοριες εργαζομενων . Και όμως οι ψαλτες είναι η ΜΟΝΗ ταξη
εργαζομενων πουν ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΜΙΑ ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ , ουτε μισθολογιο ,
ουτε κατωτατα ορια αμοιβης , ουτε ΑΣΦΑΛΙΣΗ , όπως εχουν ΟΛΟΙ οι αλλοι
εργαζομενοι . Αυτος είναι και ο λογος που οι νεοι δεν θελουν να ασχοληθουν με την Β.Μ. και να γινουν ψαλτες . Τεραστια προσφορα , πολλες υποχρεωσεις , ελαχιστες απολαβες . Ηδη στις περισσοτερες πολεις της Ελλαδος υπαρχει μεγαλη ελλειψη ψαλτων .
Στα δε χωρια η κατασταση είναι τραγικη . Αν υπαρχει ψαλτης είναι ηλικιωμενος και δεν υπαρχει διαδοχη κατασταση . Οι εξαιρεσεις ελαχιστωτατες .
Ζητουμε από την πολιτεια αλλα και από την εκκλησια – ‘’ο εν τω ναω εργαζομενος εν τω ναω εσθιετω’’ – δικαιη ανταμοιβη του δυσκολουυ και πολυπλευρου και τελειως εξειδικευμενου εργου που προσφερουμε και νομικη ρυθμιση της επαγγελματικης μας καταστασης . Αν δεν γινουν αυτά φοβουμαστε ότι σε μερικα χρονια , αυτή η ιερα και εθνικη μας παρακαταθηκη που λεγεται εκκλησιαστικη μουσικη ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ , γιατι
ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΨΑΛΤΕΣ για την διαφυλαξουν , να την διατηρησουν , να την
συνεχισουν .
Και από τον ελληνικο λαο ζηταμε να μας συμπαρασταθει σε ότι αγωνες χρειασθει να κανουμε για να πετυχουμε τα ΔΙΚΑΙΑ αιτηματα μας .
Η επιβλητικη παρουσια του ψαλτη μεσα στην εκκλησια , πανω στο ιερο αναλογιο ,
συγκινησε βαθια τον μεγαλο μας ποιητη Κωστη Παλαμα , που σε ένα αποσπασμα
που σε ένα αποσπασμα από τον πρωτο λογο των ‘’παραδεισων’’ , ειδε τον ψαλτη ως
εξης : ‘’Οχι τραγουδι , τροπαρι θα ψαλλω μ’εσε και για σενα , μεγαλυναρι του Ορθρου
από ψαλτη που μολις το στομα του τ’αργοκινα στο στασιδι του ασαλευτος μεσα , τα
χερια σταυροδετά στη μαυραδα του ρασσου του απανω . Ένα τροπαρι . Και εγω θα το ψελνω , κι’εσυ στο πλευρο μου κανοναρχόντας παιδι του χορου , θα κρατας μου το ισο κι’η λυγερη σου φωνη θ’ανεβαινει , γιομιζοντας τα’αδεια , όλα αρμονιζωντας , δεηση μαζι κι’
αποκαλυψη και υμνος’’ .
Ας θυμηθουμε λοιπον ολοι τον ποιητη κι’ας αγαπησουμε τον ΨΑΛΤΗ , τον ιερο
υμνωδο , που με την γλυκεια φωνη του φερει ‘’τας υψωσεις του Θεου εν τω
λαρυγγι αυτου ‘’ .
ΣΗΜΕΙΩΣΗ :Το τελος της ομιλιας κλεινουν διαφορες ευχαριστιες προς διαφορους ,
Που τις παραλειπω ως ανευ σημασιας .
Με χαρα θα περιμενω τα οποια σχολια σας .