Έλξη (ύφεση) του Κε στα Εξαποστειλάρια του γ' ήχου

Θεωρία και Πράξη του γ' ήχου.
Άβαταρ μέλους
Δημήτριος
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 47
Εγγραφή: 13 Μαρ 2008, 21:24

Απ: Έλξη (ύφεση) του Κε στα Εξαποστειλάρια του γ' ήχου

Δημοσίευση από Δημήτριος »

Αγαπητέ κ. Μιλτιάδη,
Κάθε δάσκαλος έχει δικό του ύφος, ξεχωριστή εκτέλεση μέσα στα πλαίσια βέβαια της εκκλησιαστικής μουσικής.
Ο Σύρκας δεν ήθελε μιμητές αλλά προτιμούσε οι μαθητές του να έχουν δικό τους ύφος, σύμφωνο με τη φωνή τους και τα αισθήματά τους, να ψάλλουν αφουγκραζόμενοι την καρδία τους και όχι κάποιον δάσκαλο.
Παλαιότερα αλλά και σήμερα βλέπουμε να γίνεται ένας πόλεμος σχολών.
Πάντα πίσω από κάθε πόλεμο υπάρχει το συμφέρον. Στην προκειμένη περίπτωση το συμφέρον είναι πρωτίστως οικονομικό αλλά και ψυχολογικό.

Η μισή Ελλάδα επικαλέστηκε ότι είναι μαθητές του Πρίγγου για μια κερδοφόρα θέση σε μεγάλη εκκλησία, εργολαβίες πανηγύρεων αλλά και παρουσιάζοντας ο καθένας τον εαυτό του στον απλό κοσμάκη σαν μουσική αυθεντία μετά τον θάνατο του Πρίγγου.

Το ίδιο έγινε και με τους "μαθητές" του Στανίτσα. (Ή καλύτερα θαυμαστές του Στανίτσα γιατί ο αείμνηστος είχε μόνο 2-3 μαθητές).

Αν ακούσουν οι μαθηταί των δύο δασκάλων μια ηχογράφηση του Πατριαρχείου που ψάλλει δεξιά ο Πρίγγος , αριστερά ο Στανίτσας, τότε οι "μαθηταί" του Στανίτσα θα πουν ότι υπερέχει ο Στανίτσας ενώ οι "μαθηταί" του Πρίγγου ότι υπερέχει ο Πρίγγος. (Αν και μετά την κοίμηση του Στανίτσα άρχισαν να τα κουκουλώνουν και αυτοί και να μιλούν για μεγάλο δάσκαλο, και δεν είναι τυχαίο... ).

Είναι ένα είδος μάρκετινγκ να μυθοποιούμε τον έναν και να αποσιωπούμε τους άλλους.
Να γράφουμε στην κασέτα του Σουρλατζή “Πρίγγος” αφανίζοντας τον Σουρλατζή .
Αφανίζοντας όλες τις άλλες σχολές της πόλης και τους δεκάδες λαμπρούς ψάλτες και δασκάλους που πέρασαν ως μη έχοντες ύφος, ως εξωεκκλησιαστικούς κλπ.
Μου είχε αφηγηθεί γέρων Κων/λίτης ότι παλαιά έτρεχαν από εκκλησία σε εκκλησία να ακούσουν λίγο από όλους. Έψαλλαν όλοι υπέροχα.

Φυσικά δεν θα γνωρίζετε ποιος έψαλε επί 15ετίας σταθερά στο δεξί χέρι του Στανίτσα (όπου δεν ανέβαινε όποιος κι όποιος) γιατί αν κι έγιναν τόσες εκδηλώσεις υπερ του Άρχοντα διόλου “τυχαίως” και κατά την ίδια τακτική δεν αναφέρθηκε το όνομά του.

Γίνεται μια προσπάθεια να ταφεί πλήθος ιεροψαλτών και άρα αυτό το μεγαλείο της Πόλης με σκοπό να ευλογήσουν μερικοί τα γένια τους ;
Αλλά το περίεργο είναι ότι ενώ αποσιωπούν τους Καμαραδικούς όλοι κρυφοψάλλουν ή ψάλλουν φανερά μαθήματα Καμαραδικών (Το ίδιο Πατριαρχείο ψάλλει Φρύγιο κάποιου Καμαραδικού).

Και φυσικά είναι δίκαιο να λέμε ότι ο Στανίτσας προσέλκυσε πολλούς με την τέχνη και τα μαθήματά του αλλά όχι γιατί μιμήθηκε το ύφος του Πρίγγου αλλά γιατί ήταν της σχολής Καμαράδου.
Πάντα στο Πατριαρχείο έτσι γινόταν. Ο δεξιός ήταν διαφορετικής σχολής του αριστερού.
Για πια συνέχεια μιλάμε; Για ποιο ορίτζιναλ ύφος;
(Περί αυτού έχει κάνει μία μελέτη ο Λαοδικίας Μάξιμος. αν θέλετε να σκανάρω τα σχετικά).
Το ύφος Πρίγγου το είχαν 3 δασκάλοι. Ο Ραιδεστηνός, ο Ναυπλιώτης και ο Πρίγγος.

Για τα γραπτά του Πρίγγου θα πω και πάλι ότι δεν μοιάζουν με του Στεφάνου κ.α. παλαιότερων.
Παρουσιάζει ένα νέο είδος γραφής όπου αποκόβονται καταλήξεις, παρουσιάζονται παύσεις, καταλιμπάνονται παραδοσιακές θέσεις προς χάριν τονισμού κ.α.

Ο Κηλτζανίδης εκτός από το λεξικό μακαμίων έχει γράψει και άλλα σπουδαία έργα και...
“Εφιλοπόνηαε το υπό τον τίτλον «Κλεις της καθ’ημάς Εκκλησιαστικής Μουσικης» σπουδαίον σύγγραμμα, δι’ oυ, ως έγραφον εν τοις Προλεγομένοις το τω 1890 εκδοθέντος ιστορικού περί Μουσικής συγγράμματός μου, θα κατορθώσωμεν ημείς oι νεώτεροι ινα ανoίξωuεν την πύλην του παμπλουτου μουσείου της Βυζαντινής των πατέρων ημών μουσικής και εντρυφήσωμεν εν αυτώ, προσομιλούντες τοις αρχαίοις μουσικοίς χειρογράφοις, άτινα τα νυν απροσπέλαστα και ακοινώνητα ημίν τυγχάνουσι.Το έργον τούτο εβραβεύθη διά του χρυσού αριστείου υπό της Μουσικης Επιτροπής της κρινάσης τα έργα τα υποβληθέντα εις την εν Αθήναις Δ΄Ολυμπιακήν Έκθεσιν· ταις ενεργείαις δε του εν τοις πατριαρχείοις Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου, ο εν Οδησσώ ζάπλουτος ομογενής Γρηγόριος ο Μαρασλής, ανέλαβε την έκδοσιν αυτού, ήτις άρχεται προσεχώς.”

_________________
Δημήτρης
Τελευταία επεξεργασία από το μέλος Παναγιώτης την 19 Αύγ 2008, 09:44, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
Λόγος: διόρθωση σύμφωνη με τον συγγραφέα
Δημήτρης
Miltiadis Pappas
Γενικός Συντονιστής
Δημοσιεύσεις: 34
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 16:07

Απ: Έλξη (ύφεση) του Κε στα Εξαποστειλάρια του γ' ήχου

Δημοσίευση από Miltiadis Pappas »

Δημήτριος έγραψε:Αγαπητέ κ. Μιλτιάδη,
Κάθε δάσκαλος έχει δικό του ύφος, ξεχωριστή εκτέλεση μέσα στα πλαίσια βέβαια της εκκλησιαστικής μουσικής.
Ο Σύρκας δεν ήθελε μιμητές αλλά προτιμούσε οι μαθητές του να έχουν δικό τους ύφος, σύμφωνο με τη φωνή τους και τα αισθήματά τους, να ψάλλουν αφουγκραζόμενοι την καρδία τους και όχι κάποιον δάσκαλο.

Κατ'αρχάς ζητώ συγγνώμη για την πολύμηνη απουσία και καθυστέρηση στην απάντηση, αλλά λόγοι ανώτεροι της θελήσεώς μου με υποχρέωσαν. Θα συμφωνήσω μαζί σας και το ίδιο επιζητώ και εγώ από τους μαθητές μου. Δική τους προσωπικότητα, αφού λάβουν τις βάσεις ώστε να φτάσουν σε αυτό το σημείο.

Παλαιότερα αλλά και σήμερα βλέπουμε να γίνεται ένας πόλεμος σχολών.
Πάντα πίσω από κάθε πόλεμο υπάρχει το συμφέρον. Στην προκειμένη περίπτωση το συμφέρον είναι πρωτίστως οικονομικό αλλά και ψυχολογικό.

Θα συμφωνήσω επίσης.

Η μισή Ελλάδα επικαλέστηκε ότι είναι μαθητές του Πρίγγου για μια κερδοφόρα θέση σε μεγάλη εκκλησία, εργολαβίες πανηγύρεων αλλά και παρουσιάζοντας ο καθένας τον εαυτό του στον απλό κοσμάκη σαν μουσική αυθεντία μετά τον θάνατο του Πρίγγου.
Το ανέφερα σε προηγούμενο μήνυμά μου. Μάλιστα είπα, ότι ήταν διττό το όφελος. Οικονομικό και για τον ίδιο τον μακαρίτη Πρίγγο.

Το ίδιο έγινε και με τους "μαθητές" του Στανίτσα. (Ή καλύτερα θαυμαστές του Στανίτσα γιατί ο αείμνηστος είχε μόνο 2-3 μαθητές).
Σωστό.

Αν ακούσουν οι μαθηταί των δύο δασκάλων μια ηχογράφηση του Πατριαρχείου που ψάλλει δεξιά ο Πρίγγος , αριστερά ο Στανίτσας, τότε οι "μαθηταί" του Στανίτσα θα πουν ότι υπερέχει ο Στανίτσας ενώ οι "μαθηταί" του Πρίγγου ότι υπερέχει ο Πρίγγος. (Αν και μετά την κοίμηση του Στανίτσα άρχισαν να τα κουκουλώνουν και αυτοί και να μιλούν για μεγάλο δάσκαλο, και δεν είναι τυχαίο... ).
Και σε αυτό έχετε δίκιο, το γνωρίζω από πολλούς αυτήκοους μάρτυρες. Επιγραματικά αναφέρω δύο: τον κ. Ανεστιάδη και τον κ. Παπαμανολάκη, οι οποίοι ήταν θιασώτες του μεν και του δε. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ενεπλάκησαν σε χειροδικίες οι θαυμαστές για το ποιος απέδωσε καλύτερα την Κυριακή.

Είναι ένα είδος μάρκετινγκ να μυθοποιούμε τον έναν και να αποσιωπούμε τους άλλους.
Να γράφουμε στην κασέτα του Σουρλατζή “Πρίγγος” αφανίζοντας τον Σουρλατζή .
Αφανίζοντας όλες τις άλλες σχολές της πόλης και τους δεκάδες λαμπρούς ψάλτες και δασκάλους που πέρασαν ως μη έχοντες ύφος, ως εξωεκκλησιαστικούς κλπ.
Μου είχε αφηγηθεί γέρων Κων/λίτης ότι παλαιά έτρεχαν από εκκλησία σε εκκλησία να ακούσουν λίγο από όλους. Έψαλλαν όλοι υπέροχα.

Συγχαρητήρια. Δεν το έχω ακούσει αυτό από κανέναν Ελλαδίτη ψάλτη. Έτσι ήταν παλιά. Κεχαγιόπουλοι, Καρακάσης, βασιλειάδης, Προύσαλης και τόσοι άλλοι.

Φυσικά δεν θα γνωρίζετε ποιος έψαλε επί 15ετίας σταθερά στο δεξί χέρι του Στανίτσα (όπου δεν ανέβαινε όποιος κι όποιος) γιατί αν κι έγιναν τόσες εκδηλώσεις υπερ του Άρχοντα διόλου “τυχαίως” και κατά την ίδια τακτική δεν αναφέρθηκε το όνομά του.
Λυπάμαι αλλά δεν το γνωρίζω. Γνωρίζω όμως πολλούς αφανείς ήρωες του πατριαρχικού αναλογίου και όχι μόνο, πιστέψτε με, δεν έχω λόγους να αμφιβάλλω για τα γραφόμενά σας.

Γίνεται μια προσπάθεια να ταφεί πλήθος ιεροψαλτών και άρα αυτό το μεγαλείο της Πόλης με σκοπό να ευλογήσουν μερικοί τα γένια τους ;
Αλλά το περίεργο είναι ότι ενώ αποσιωπούν τους Καμαραδικούς όλοι κρυφοψάλλουν ή ψάλλουν φανερά μαθήματα Καμαραδικών (Το ίδιο Πατριαρχείο ψάλλει Φρύγιο κάποιου Καμαραδικού).

Εδώ θα διαφωνήσουμε. Δεν είναι έτσι διότι: Σας γνωρίζω ότι ο νυν πρωτοψάλτης ουδέποτε έψαλε στον πατριαρχικό ναό, ούτε θέσεις, πόσο μάλλον μαθήματα ούτε του Νηλέα ούτε του Μιχαλάκη. Και όπως μου έλεγε μάλιστα την πρώτη πενταετία της πρωτοψαλτείας του, έδινε εσωτερική μάχη, για να αποβάλλει τις κοινοτικές θέσεις και να θυμηθεί αυτά που ψαλλόταν πενήντα χρόνια πριν, όταν δηλαδή ήταν κανονάρχος στον πατριαρχικό ναό. Με λύπη μου σας γνωρίζω, ότι τα έψαλλε μια φορά εκτός πατριαρχικού ναού και έκτοτε ο πατριάρχης (που δεν του αρέσουν καθόλου τα χύμα, παρόλες τις φιλότιμες προσπάθειες τόσο του πρωτοψάλτου όσο και εμού προσωπικώς) εμμένει σε μεγάλες ημέρες να ψάλλονται εκείνα. Γι'αυτό και μόνο το λόγο εψάλλησαν αυτά και στην επίσκεψη του πάπα.

Και φυσικά είναι δίκαιο να λέμε ότι ο Στανίτσας προσέλκυσε πολλούς με την τέχνη και τα μαθήματά του αλλά όχι γιατί μιμήθηκε το ύφος του Πρίγγου αλλά γιατί ήταν της σχολής Καμαράδου.

Και εδώ θα διαφωνήσουμε. Αν θέλετε την άποψή μου, εάν ο Στανίτσας δεν είχε αυτό το ηχόχρωμα, δεν θα ήταν αυτός που απόλαβε αυτής της τιμής. Από τη στιγμή που πήγε στο πατριαρχείο (και πάλι προσωπική μαρτυρία σε εμένα του μακαρίτη Ν. Συμεωνίδη, β' δομεστίκου από εποχής Ναυπλιώτου μέχρι και Πρίγγου, δεν έψαλλε τίποτε άλλο από αυτά που έπρεπε. Ήταν δε, ιδιαίτερα πειθαρχημένος τα πρώτα χρόνια του ως λαμπαδάριος.

Πάντα στο Πατριαρχείο έτσι γινόταν. Ο δεξιός ήταν διαφορετικής σχολής του αριστερού.

Για πια συνέχεια μιλάμε; Για ποιο ορίτζιναλ ύφος;
(Περί αυτού έχει κάνει μία μελέτη ο Λαοδικίας Μάξιμος. αν θέλετε να σκανάρω τα σχετικά).
Το ύφος Πρίγγου το είχαν 3 δασκάλοι. Ο Ραιδεστηνός, ο Ναυπλιώτης και ο Πρίγγος.


Φυσικά και έτσι ήταν, αφού δια μεσιτείας διαφόρων διοριζόταν διάφοροι, άλλοι ευτυχώς και άλλοι ατυχώς. Πρέπει όμως να γνωρίζετε, ότιόι περισσότεροι (για όσους τυχαίνει να έχω στοιχεία) είχαν το γνώθει σἀυτόν και συμμορφωνόταν πάντοτε από τους παλαιότερους, είτε λαμπαδάριοι ήταν αυτοί, είτε δομέστικοι. Έχω υπόψη μου την εργασία του Λαοδικείας, ευχαριστώ.

Για τα γραπτά του Πρίγγου θα πω και πάλι ότι δεν μοιάζουν με του Στεφάνου κ.α. παλαιότερων.
Παρουσιάζει ένα νέο είδος γραφής όπου αποκόβονται καταλήξεις, παρουσιάζονται παύσεις, καταλιμπάνονται παραδοσιακές θέσεις προς χάριν τονισμού κ.α.

Προσέξετε ότι όπως έγραψα σε παλαιότερο μήνυμά μου, η παράδοση δεν είναι στατική. Εξελίσσεται αλλά συνδεδεμένη με τις ρίζες της. Κατά την άποψή μου ο Πρίγγος υπήρξε η μεγαλύτερη ψαλτική φυσιογνωμία του 20ου αιώνα μετά τον Ναυπλιώτη, ο οποίος όπως και ο προκάτοχός του έκαναν καινοτομίες. Για να είμαι σαφέστερος, θεωρώ ότι ευτυχώς που δεν ομοιάζουν τα γραφόμενά του με αυτά του Στεφάνου. Ο Στέφανος, όπως φαίνεται ήταν φιλοχρήματος και εμπρός στο πάθος του αυτό, θυσίασε και τη γνησιότητα των μαθημάτων της Πανδέκτη. Δεν είναι προσωπική μου άποψη, αλλά εάν συγκρίνετε τα μαθήματα με αυτά των χειρογράφων, θα κατανοήσετε το αληθές των γραφομένων μου. Επίσης αν συγκρίνετε την Πανδέκτη με τη Μουσική Εγκυκλοπαίδεια και την Κυψέλη, θα δείτε τις διαφορές. Ραιδεστηνό δεν ακούσαμε, οπότε εικάζουμε, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα προς συζήτηση όπως και ο Πρίγγος το ίδιο.

Ο Κηλτζανίδης εκτός από το λεξικό μακαμίων έχει γράψει και άλλα σπουδαία έργα και...
“Εφιλοπόνηαε το υπό τον τίτλον «Κλεις της καθ’ημάς Εκκλησιαστικής Μουσικης» σπουδαίον σύγγραμμα, δι’ oυ, ως έγραφον εν τοις Προλεγομένοις το τω 1890 εκδοθέντος ιστορικού περί Μουσικής συγγράμματός μου, θα κατορθώσωμεν ημείς oι νεώτεροι ινα ανoίξωuεν την πύλην του παμπλουτου μουσείου της Βυζαντινής των πατέρων ημών μουσικής και εντρυφήσωμεν εν αυτώ, προσομιλούντες τοις αρχαίοις μουσικοίς χειρογράφοις, άτινα τα νυν απροσπέλαστα και ακοινώνητα ημίν τυγχάνουσι.Το έργον τούτο εβραβεύθη διά του χρυσού αριστείου υπό της Μουσικης Επιτροπής της κρινάσης τα έργα τα υποβληθέντα εις την εν Αθήναις Δ΄Ολυμπιακήν Έκθεσιν· ταις ενεργείαις δε του εν τοις πατριαρχείοις Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου, ο εν Οδησσώ ζάπλουτος ομογενής Γρηγόριος ο Μαρασλής, ανέλαβε την έκδοσιν αυτού, ήτις άρχεται προσεχώς.”

Αυτό ακριβώς έκανε και ο Κηλτζανίδης, όπως προέγραψα. Ζητούσε προεγγραφές για να εξασφαλίσει τις πωλήσεις του. Φανταστείτε τι ζήτηση θα είχε ένα τέτοιο βιβλίο. Δεν πρόλαβε; Φήμες πολλές, μέχρι να βρεθεί όμως κάτι, ας είμαστε επιφυλακτικοί.

_________________
Δημήτρης
Άβαταρ μέλους
Δημήτριος
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 47
Εγγραφή: 13 Μαρ 2008, 21:24

Απ: Έλξη (ύφεση) του Κε στα Εξαποστειλάρια του γ' ήχου

Δημοσίευση από Δημήτριος »

Ευχαριστώ για τις απαντήσεις οι οποίες είναι ιστορικής αξίας σχετικά με τα γεγονότα, καθόσον προέρχονται από την Πόλη και δη το Οικ. Πατριαρχείο. Λίγα γνωρίζουμε, λίγα εικάζουμε, περισσότερα θέλουμε να μάθουμε. Τον Αστέρη τον είχα ακούσει σε τηλεοπτική αναμετάδοση να ψάλλει φρύγιο, ίσως να μη θυμάμαι καλά, αλλά και αν το έκανε μια φορά ή ελάχιστες δεν έχει και τόσο σημασία αφού όπως είπατε είναι σταθερός στις παραδοσιακές θέσεις του. Είναι σεβαστός για τη θέση του και θαυμαστός για την καλλιφωνία και το ύφος του.
Για τον Στανίτσα συμφωνώ αλλά να σημειώσω ότι σε πολλά "παιχνιδίσματα" καλλωπιστικών μοιάζει περισσότερο με τον Ι. Βουτσινά παρά με τον Ναυπλιώτη και ήταν αισθητή η διαφορά όταν έψαλε αριστερά στον Π. Ναό.
Ταυτόχρονα είχε και το ύφος του Πρίγγου κάτι που δεν μπορούν να πετύχουν οι σημερινοί αντιγραφείς του.
Στη Μ Εβδομάδα του Πρίγγου παρατηρούμε θέσεις του Καμαράδου (που ήταν και παλαιότερος) όπως οι καταλήξεις.
Υπήρχε ίσως κάποιος αλληλοεπηρεασμός αλλά και κάποια κόντρα μεταξύ Πατριαρχικών και μη. Υποθέσεις.
Δημήτρης
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Απ: Έλξη (ύφεση) του Κε στα Εξαποστειλάρια του γ' ήχου

Δημοσίευση από nmnovice00 »

Την συζήτηση αυτή την "φυλλομέτρησα" μόλις τώρα.

Πιστεύω ότι από τις δύο προσεγγίσεις που ακούστηκαν, η πιό κοντινή στην αλήθεια είναι αυτή του κ. Παππά, διότι για την ερμηνεία αυτής της ύφεσης του Κε στον τρίτο ήχο των εξαποστειλαρίων, προσκομίστηκαν επιχειρήματα σχετικά με την έννοια "ήχος" και όχι με την έννοια "κλίμακα", την οποία υπερτόνισε ο κ. Ζάχαρης, ακολουθώντας ασφαλώς την τετράγωνη θεώρηση του μακαρίτου Καρά σε αυτά τα θέματα, ότι τα πάντα δηλαδή ερμηνεύονται-εντάσσονται σε κλίμακες, χρόες κ.λπ.

Επιτρέψτε μου να πώ μόνο δυό σκέψεις, γιατί δεν είναι εύκολο να εισέλθουμε σε πολλές λεπτομέρειες για θέματα που μελετώνται δια βίου και δεν μπορούν φυσικά να εξαντληθούν στο επίπεδο ενός forum, όσος χρόνος κι αν διατεθεί:

1. Οι ήχοι έχουν διαφορετική πορεία και συμπεριφορά στα διάφορα γένη μελοποιίας. Έχουν πολλάκις διαφορετική συμπεριφορά και εντός του ιδίου γένους ακόμα. Συνεπώς, θεωρώ άστοχη την θεώρηση ότι τα εξαποστειλάρια αυτά για να ερμηνευθούν αρκεί να τα κατατάξουμε στον γ' ειρμολογικό και τελειώσαμε. Δεν υπάρχει ένας τρίτος ειρμολογικός, όπως δεν υπάρχει και ένας β' ειρμολογικός (π.χ. ειρμοί από έσω β', καθίσματα-απολυτίκια από έξω β'), δεν υπάρχει ένας μόνο δ' ειρμολογικός (ειρμοί σε λέγετο, καθίσματα-απολυτίκια σε άγια με φθορά του μέλους σε β', καθίσματα "Επεφάνης" κ.λπ.) κ.ο.κ. Το επιχείρημα, λοιπόν, ότι τα εξαποστειλάρια αυτά θα έπρεπε να δείχνουν τον Κε φυσικό λόγω του ότι είναι ειρμολογικά, δεν ευσταθεί γιατί απλούστατα, άλλος είναι ο γ' των ειρμών και άλλος ο γ' των εξαποστειλαρίων.

2. Για την ερμηνεία αυτού του φαινομένου (όπως και πολλών άλλων) η γνώση της λογικής της παλαιάς γραφής είναι η μόνη που μπορεί να μας δώσει απαντήσεις, και όχι πάντα τετράγωνες, όπως θα θέλαμε. Η λύση βρίσκεται και πάλι στον τρόπο που συνδέονται οι ήχοι μεταξύ τους, πολλάκις και χωρίς σημάδι φθοράς, και στο γεγονός ότι ο είς τρέπεται στον έτερον παρουσιάζοντας συμπεριφορές που δεν συνηθίζονται στην κλασσική τους πορεία. Πριν προχωρήσω, να θυμίσω ότι τέτοιες υφέσεις δεν συναντώνται μόνον στον γ' των εξαποστειλαρίων, αλλά και αλλού και σας παραπέμπω πρόχειρα στο "Θεοτόκε Παρθένε" Μπερεκέτου, στον τρίτο στίχο, τόσο στην εξήγηση Γρηγορίου, όσο και στην εξήγηση Χουρμουζίου, στο "Ρόδον το αμάραντον" Χουρμουζίου κ.ά. Αυτά τα μαθήματα θα μας βοηθήσουν από την παράλληλη μελέτη τους να κατανοήσουμε καλύτερα και το εν λόγω θέμα.

3. Η κίνηση αυτή των προαναφερθέντων μαθημάτων της § 2, είναι πολύ συνήθης και στον πλ. δ΄. Πολλά χερουβικά και κοινωνικά ξεκινούν έτσι ακριβώς. Σημειογραφικά, στην παλαιά, αλλά και στην νέα γραφή, πρόκειται για ακριβώς τις ίδιες θέσεις που δεν εντάσσονται σαφέστατα σε έναν ήχο αλλά χρησιμοποιούνται αδιακρίτως τόσο στον γ’, όσο και στον πλ. δ’ αλλά και στον δ’ παπαδικό με διαφορετικά διαστήματα κάτωθεν της βάσεως.

4. Οι ήχοι αυτοί, κάτι που ανέφερε σωστά και ο κ. Παππάς εξ άλλης αφορμής, ταυτίζονται κατά τους παλαιούς λόγω του κανόνα της τριφωνίας. Πράγματι, κάθε τριφωνία ποιεί τον ίδιο ήχο. Ο πλ. δ’ βρίσκεται και δ’, κατά το αξίωμα που λέει ότι κύριος και πλάγιος είναι οι αυτοί ήχοι, αλλά και γ΄. Μη ξεχνάμε ότι στην επταφωνία του πλ. δ’ βρίσκεται ο γ’ λόγω παραλλαγής και ο πλ. δ’ λόγω διαδοχής των διαστημάτων του διαπασών. Άρα, γ’ και πλ. δ’ ταυτίζονται και για τον λόγο αυτό παρουσιάζουν παρόμοιες συμπεριφόρες, θέσεις ,καταλήξεις κ.λπ., αλλά και διαστήματα με την έννοια της ιδέας του ήχου. [Εγώ προσωπικά δεν μπαίνω ποτέ στο παιχνίδι της εξέτασης των μικροδιαστηματικών διαφορών των ήχων. Αυτές οι εμμονές θεωρώ ότι δεν βγάζουν πουθενά γιατί πάμε να βάλουμε μια «θάλασσα» (τα διαστήματα που πραγματικά εκτελούμε όταν ψάλλουμε) σε ένα «ποτήρι» (τα διαστήματα που θέλουμε να φιξάρουμε για να μιλάμε για κλίμακες), όπως ο Ιερός Αυγουστίνος. Ομιλώ συνήθως μόνο για ιδέα ήχου, που συμπεριλαμβάνει και την διαδοχή των διαστημάτων και την όποια αισθητική προκύπτει από αυτήν].

5. Η ερμηνεία αυτών των φαινομένων, λοιπόν, πιστεύω ότι θα προέλθει από την συνολική θεώρηση των παραπάνω. Η ύφεση αυτή προκύπτει ως συνδυασμός συμπεριφορών των ήχων που μοιράζονται παρόμοιες θέσεις. Ως προς τα διαστήματα άνωθεν της βάσης, η αισθητική προέρχεται σαφέστατα από τον άγια της παπαδικής. Ως προς τα διαστήματα κάτωθεν της βάσεως, η αισθητική προέρχεται από τον γ’ ή των πλ. δ’, φυσικό ή κατά 3φωνία. Και πού συναντάμε συνδυασμό των ανωτέρω; Στο κλιτόν, όπως πολύ σωστά ανέφερε ο κ. Παππάς. Το κλιτόν δεν είναι ήχος αλλά συμπεριφορά μέλους που προέρχεται κάτω από τις ειδικές για την περίπτωση συνθήκες. Σε πολύ συγκεκριμένα μέλη και αρκετά σπάνια η συμπεριφόρα αυτή επεκτείνεται σε όλο το μέλος και «στεγάζεται» θεωρητικά κάτω από τον δ’ ήχο («Εις πολλά έτη» μετά το Ευαγγέλιο κ.λπ.). Αυτή ακριβώς είναι και η συμπεριφορά που συναντάμε εδώ. Ας μη την θεωρητικοποιήσουμε πολύ και προσπαθήσουμε να την αποκρυσταλλώσουμε. Δεν θα ενταχθεί σε σαφείς κανόνες. Τα σύγχρονα θεωρητικά προσπαθούν να τα βάλουν όλα μέσα σε καλούπια. Τα παλαιά δεν το έκαναν. Η πράξη πάντα διαψεύδει τα νέα θεωρητικά και επαληθεύει τα παλαιά που σοφά σιωπούσαν για πολλά τέτοια θέματα. Στοιχεία έδινα μόνο και τα άλλα τα μάθαινες στην πράξη.

Ελπίζω να συνεισέφερα λίγο στην κατανόηση του θέματος.

Κατά την διάρκεια της ψαλμωδίας οι αισθητικές των διαφόρων ήχων που περνάμε ψάλλοντας αναμιγνύονται με ιδέες άλλων. Αυτή η μίξη που είναι και η πραγματική τέχνη των ήχων δεν είναι πάντα εφικτό να περιχαρακωθεί από σαφείς κανόνες. Ποιος μπορεί να αποκωδικοποιήσει όλες τις «ιδέες» ήχων και την κάθε αισθητική ιδιαιτερότητα των μελών που ακούει από έναν ικανό και καλλίφωνο ψάλτη; Θέλει ένα βιβλίο μόνο για να αναλύσει την κάθε κίνηση της φωνής του.

Έτσι είναι και αυτή η ύφεση που παραλάβαμε να κάνουμε σε αυτά τα εξαποστειλάρια και που συμπληρώνει την σίγουρα υψηλή και δοκιμασμένη από την παράδοση αισθητική τους. Είναι μια στιγμιαία συμπεριφορά κλιτού που προέρχεται όπως είπαμε από αυτή την μυστική σχέση των ήχων που αναφέραμε.

Ευχαριστώ για την υπομονή σας.

πΝ
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Απάντηση

Επιστροφή στο “Ήχος γ'”