Βυζαντινή Μουσική - Κλίμακες

Ἑτέρα Χρωματική Κλίμακα τοῦ Νεανές

τοῦ Παναγιώτη Δ. Παπαδημητρίου

 

Στὴν βιβλιογραφία τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς ὑπάρχουν τρεῖς κλίμακες τοῦ Νεανές (μιλᾶμε γιὰ ἀσυγκέραστες, καθότι ὁ συγκερασμὸς σὲ κόμματα εἶναι ἁπλὰ προσέγγιση καλὴ ἢ κακὴ τῆς ἀσυγκέραστης κλίμακος). Ἡ τῆς Ἐπιτροπῆς 1881, τοῦ Χατζηαθανασίου, καὶ τῆς κλίμακος ποὺ παρουσιάζεται στὰ θεωρητικὰ τῶν Ἀγγ. Δεβρελῆ καὶ Ἀ. Εὐθυμιάδη:

  1. Μουσικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Οἰκ. Πατρ. (1881), Στοιχειώδης διδασκαλία τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς - ἐκπονηθεῖσα ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ ψαλτηρίου, Κωνσταντινούπολις 1888 (ἀνατύπ. ἐκδ. Κουλτούρα), σ. 19.

  2. Μιχαὴλ Α. Χατζηαθανασίου, Αἱ Βάσεις τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, Κωνσταντινούπολη 1948, σ. 49.

  3. Ἀγγέλου Κ. Δεβρελῆ, Βυζαντινή Ἐκκλησιαστική Μουσική - Βασικὲς ἔννοιες, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 45.

  4. Ἀβραὰμ Χ. Εὐθυμιάδη, Μαθήματα Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, ἔκδ. Δ', Θεσσαλονίκη 1997, σ. 200, 214.

Ἐμεῖς παρουσιάζουμε ἐδῶ γιὰ πρώτη φορά (σύμφωνα μὲ τὶς γνώσεις μας), καὶ μιὰ ἄλλη κλίμακα, ἡ ὁποῖα εἶναι ἴδια μὲ τῆς Ἐπιτροπῆς 1881 ἐκτὸς τοῦ ὕψους τοῦ Βου (καὶ λόγω ὁμοίου τετραχόρδου, καὶ τοῦ Ζω'), τὸ ὁποῖο εἶναι σύμφωνο μὲ τὴν διατονικὴ τοῦ Διδύμου. Ὁ Βου (Ζω'), δηλαδή, αὐτῆς τῆς κλίμακος εἶναι κατὰ +1 κόμμα (στὰ 72) ψηλότερα, σὲ σχέση μὲ τὸν Βου (Ζω') τῆς Ἐπιτροπῆς 1881.

Στὸν Πίνακα 1 δίνονται οἱ συγκρίσεις τῶν τεσσάρων (ἀσυγκέραστων) κλιμάκων τοῦ Νεανές. Ἡ "Νέα" Κλίμακα, διαφέρει ὡς πρὸς τῆς Ἐπιτροπῆς στοὺς φθόγγους Βου, Ζω', ὡς προείπαμε, καὶ ὡς πρὸς τὶς ὑπόλοιπες δύο στοὺς φθόγγους Πα, Κε. Ἡ κλίμακα τῆς Ἐπιτροπῆς μὲ τὶς ἄλλες δύο (Δεβρελῆ/Εὐθυμιάδη, Χατζηαθανασίου), διαφέρει στοὺς φθόγγους Πα, Βου, Κε, Ζω'.

Οἱ κλίμακες (τὰ ἀρχεῖα ἤχου) δίνονται μὲ τοὺς ἐξῆς φθόγγους [γραμματοσειρές - ED Psaltica/Fthora 97]:

m<?0@1111!!111c/R!!!!!!!4zm<?

 

Πίνακας 1. Σύγκριση Κλιμάκων τοῦ Νεανές

Νέα

Ἐπιτροπή 1881

Ἀγγ. Δεβρελῆ, Εὐθυμιάδη

Μιχ. Χατζηαθανασίου

Κλίμακα 

Κλίμακα 

Κλίμακα 

Κλίμακα 

  1/2  Νη' 521,4815
    16/15   
  8/15 Ζω' 488,8889
   125/108  
 50/81 Κε 422,4000
    27/25   
  2/3  Δι 391,1111
     9/8    
  3/4  Γα 347,6543
    16/15   
  4/5  Βου 325,9259
   125/108  
 25/27 Πα 281,6000
    27/25   
1 Νη 260,7407
  1/2  Νη' 521,4815
    27/25   
 27/50 Ζω' 482,8532
  2500/2187  
 50/81 Κε 422,4000
    27/25   
  2/3  Δι 391,1111
     9/8    
  3/4  Γα 347,6543
    27/25   
 81/100 Βου 321,9021
  2500/2187  
 25/27 Πα 281,6000
    27/25   
1 Νη 260,7407
  1/2  Νη' 521,4815
    16/15   
  8/15 Ζω' 488,8889
    75/64   
  5/8  Κε 417,1852
    16/15   
  2/3  Δι 391,1111
     9/8    
  3/4  Γα 347,6543
    16/15   
  4/5  Βου 325,9259
    75/64   
 15/16 Πα 278,1235
    16/15   
1 Νη 260,7407
  1/2  Νη' 521,4815
    16/15   
  8/15 Ζω' 488,8889
     7/6    
 28/45 Κε 419,0476
    15/14   
  2/3  Δι 391,1111
     9/8    
  3/4  Γα 347,6543
    16/15   
  4/5  Βου 325,9259
     7/6    
 14/15 Πα 279,3651
    15/14   
1 Νη 260,7407

 

<<Δεῖτε ἐπίσης ἐδὼ τὶς συγκερασμένες κλίμακες τοῦ Πίνακα 1>>

 

Λόγῳ τῆς πολυπλοκότητας τοῦ ἐγχειρήματος, ἂν βρεῖτε κανένα λάθος, εἰδοποιῆστε με.

Τὰ ἀρχεῖα ἤχων δίνονται μόνο γιὰ ἐξάσκηση (π.χ. γιὰ ἐπαλήθευση τοῦ ὕψους τοῦ φθόγγου ποὺ διαβάζετε στὴν Παραλλαγή), καὶ ὄχι γιὰ χρησιμοποίηση μέσα στοὺς Ἱεροὺς Ναούς. Οἱ ἤχοι ἔχουν παραχθεῖ μὲ ὑπολογιστὴ μὲ ὑπέρθεση ἀρμονικῶν.

28/10/2006 - 14/02/2010
ἔκδοσις: 0.1.
Παναγιώτης Δ. Παπαδημητρίου.
panayiotis@analogion.net